فرانچایز چیست و چگونه اجرا می‌شود؟

فرانچایز (franchise) یکی از روش‌های توسعه کسب‌وکار است که به‌عنوان یک راه مطمئن در بین سرمایه‌گذاران شناخته می‌شود. براساس تحقیقات مختلف ثابت شده است که مردم ترجیح می‌دهند همواره از محصولات و خدمات برندهای شناخته‌شده‌تر استفاده کنند. چراکه این امر باعث می‌شود تا آن‌ها به کیفیت محصولات خریداری شده اطمینان بیشتری داشته باشند. فرانچایز بر این اساس شکل گرفته است. از معروف‌ترین فرانچایزها می‌توان به برند “مک‌دونالد” و رستوران‌های زنجیره‌ای “Wendy’s” اشاره کرد. این برندها از طریق فرانچایز به سرمایه‌گذاران کوچک‌تر اجازه می‌دهند تا با پرداخت حق امتیاز، از برند و امکانات آن‌ها استفاده کرده و به سوددهی سریع برسند. در این مقاله به فرایند فرانچایز و نحوه انجام آن می‌پردازیم و بیان می‌کنیم چگونه می‌توانید با فرانچایزها سرمایه خود را چند برابر کنید.

فرانچایز چیست؟

درواقع فرانچایز یا حق امتیاز یک روش سرمایه‌گذاری و بازاریابی است که در آن یک برند و کسب‌وکار حق امتیاز توزیع، عرضه و فروش محصول و خدمات خود را به یک متقاضی می‌فروشد و در مقابل کنترل و مدیریت کسب‌وکار آن و بخشی از سود حاصل را به‌صورت ثابت یا درصدی در اختیار می‌گیرد. این قرارداد می‌تواند شامل مدت زمان مشخص، تعداد یا مجموعه‌ای از امتیازات، میزان سود مختلف و … باشد که برای هر برند فرانچیز متفاوت است. در این قرارداد گیرنده فرانچایز با استفاده از اعتبار و امکانات برند فرانچایز سریع‌تر می‌تواند به فروش و سوددهی برسد. امکاناتی که در اختیار گیرنده قرار می‌گیرد براساس نوع قرارداد فرانچایز می‌تواند یک یا چند مورد از انواع آموزش تخصصی، ارائه فرمول تولید محصول، دسترسی به دانش تجاری و استانداردهای برند، کاهش هزینه‌ها، استراتژی‌های بازاریابی و خدمات پشتیبانی را شامل شود. درازای این امتیازات، برند فرانچایز نیز می‌تواند کسب‌وکار خود را گسترش داده و بازار خود را در مکان‌های مختلفی از جهان راه‌اندازی کند. بدون اینکه هزینه زیادی را برای راه‌اندازی، مدیریت و تبلیغات شعبه‌های خود در کشورهای مختلف صرف کند.

عناصر اصلی فرانچایز کدام اند؟

عناصر اصلی فرانچایز شامل موارد زیر است:

۱.قرارداد فرانچایز یا فرانشیز (Franchise)

به‌عنوان یک روش بازاریابی بین یک کسب‌وکار مستقل و یک برند مادر و مالک است که این برند مالک درازای حق امتیاز، دانش و برند تجاری خود را در اختیار گیرندگان فرانچایز قرار می‌دهد. حق امتیاز‌ در قرارداد فرانچایزر‌ با توجه به نوع فعالیت و صنعت می‌تواند رقمی بین 4.5 الی 12.5 درصد باشد. البته با توجه به نوع خدمات در قرارداد ممکن است عددی کمتر یا بیشتر از این رقم نیز مورد توافق طرفین واقع شود.

۲.برند مالک یا فرانچایزر (Franchisor)

به برندی که حق امتیاز استفاده از برند و مدل تجاری خود را در اختیار کسب‌وکارهای کوچک‌تر قرار می‌دهد، فرانچایزر می‌گویند. فرانچایزر طبق قرارداد موظف است تا دانش عملیاتی و اطلاعات کلیدی کسب‌وکار خود را در اختیار فرانچایزی قرار دهد.

۳.گیرنده حق امتیاز یا فرانچایزی (Franchise)

فرانچایزی کسب‌وکاری است که درازای امکان استفاده از برند فرانچایزر، مبلغی را به‌عنوان حق امتیاز به‌صورت ماهانه یا سالانه به فرانچایزر یا امتیازدهنده پرداخت می‌کند.

انواع فرانچایز کدام است؟

تنوع فرانچایزها با توجه به صنایع بسیار زیاد است و در هر صنعت با توجه به سیاست‌هایی بازاریابی هر برند، می‌توان انواع فرانچایز را بین گیرندگان و مالکان برندها مشاهده نمود. به‌صورت کلی انواع فرانچایز شامل موارد زیر می‌شود:

فرانچایز استفاده از برند تجاری

در این نوع قرارداد که رایج‌ترین نوع فرانچایز است، فرانچایزی از همه خدمات فرانچیزر شامل آموزش و پشتیبانی، خرید و تبلیغات استفاده می‌کند. از نمونه‌های این فرانچایز می‌توان به Chick-fil-A و McDonald’s (مک‌دونالد) اشاره کرد.

فرانچایز با حق امتیاز خالص

در این نوع قرارداد مانند مدیریت هتل‌ها، گیرنده فرانچایز از نظر اقتصادی و مدیریت دارای استقلال کاری است.

فرانچایز اصلی (کلی) مولتی فرانچایز

در این نوع قرارداد فرانچایزی و گیرنده به‌عنوان نماینده برند مالک این حق را دارد که در یک منطقه مشخص شده به متقاضیان حق فرانچایز اعطا کند.

فرانچایز توزیع و فروش محصولات برند

در این قرارداد فرانچایزی تنها این حق را دارد که به‌عنوان فروشنده محصولات برند فرانچایزر فعالیت کند. این نوع فرانچیز بیشتر در فروش قطعات خودرو بسیار رایج است.

حق امتیاز سرمایه‌گذاری مشترک

در این قرارداد هر دو طرف فرانچایزر و فرانچایزی در میزان سود و زیان دارای سهم مشترکی و یکسانی هستند.

فرانچایزهای خانگی یا دورکار

در این فرانچایزها امکان کار از منزل یا محل کار برای فرانچایزی فراهم می‌شود. این نوع فعالیت در صنایع خدمات محور مانند تدریس خصوصی و مشاوره پزشکی بسیار رایج است. از این نظر اسنپ را هم می‌توان نوعی فرانچایز دانست که به افراد در حرفه‌های مختلف این اجازه را می‌دهد که درازای درصدی از درامد از مشتریان و خدمات اسنپ استفاده نمایند.

مراحل انجام فرانچایز چیست؟

هرچند شانس موفقیت در فرانچایز بیشتر از شروع کسب‌وکار مستقل است اما موفقیت در فرانچایز هم به شرایطی بستگی دارد. در ادامه اصول و مراحلی را معرفی می‌کنیم تا بتوانید شانس موفقیتتان را در فرانچایز بیشتر کنید. این مراحل و اصول انجام فرانچایز شامل موارد زیر است:

1. شناخت کسب‌وکار مربوط به فرانچایز یا علاقه به آن

عدم علاقه به فرانچایز مربوطه یکی از اشتباهاتی است که می‌تواند باعث شکست شما در کسب‌وکارتان شود. هرچند میزان ریسک سرمایه‌گذاری شما با توجه به تجربه موفق برند فرانچایزر کاهش می‌یابد اما بازهم لازم است با شناخت بازار مرتبط و بررسی ظرفیت بالقوه آن، آینده کسب‌وکارتان را امن‌تر کنید. اصولی نظیر موارد زیر که باید قبل از انتخاب مشخص کنید:

• اینکه منطقه مورد نظرتان چه اندازه به این کسب‌وکار نیاز دارد؟
• رقبای شما در منطقه چه برندهایی هستند؟
• و آیا نمایندگی دیگری از همان برند شما در منطقه وجود دارد یا نه.

بنابراین انتخاب و شناخت حرفه یک مرحله ضروری در شروع فرانچایز به شمار می‌رود.

2. تأمین میزان هزینه اولیه جدا از حق امتیاز

شما در یک فرانچایز علاوه بر هزینه حق امتیاز به سرمایه اولیه دیگری برای راه‌اندازی کسب‌وکارتان نیاز دارید. هزینه‌های جاری نظیر بودجه عملیاتی و ساخت تجهیزات و اجاره مکان و غیره که عدم تأمین آن می‌تواند باعث کمبود نقدینگی و به خطر افتادن فرانچایز شما شود.

3. برنامه ریزی دقیق

در ابتدا ببینید تا چه اندازه می‌توانید از تجربیات و پشتیبانی فنی فرانچایزر استفاده کنید اما با این حال موفقیت در کسب‌وکارتان نیاز به تعهد و برنامه ریزی دقیق شما دارد. چراکه فرانچایزهای موفق تمایلی دارند تنها با افراد متعهد به قوانین و منظم و قوانین همکاری نمایند. حتماً اطمینان حاصل نمایید که در مراحل مختلف تا چه میزان از حمایت فرانچایزر برخوردار خواهید شد. بنابراین حتماً باید یک بیزینس پلن یا طرح تجاری (Business Plan) برای کسب‌وکارتان تهیه کنید و نحوه تأمین مالی، تبلیغات، هدف‌گذاری، نحوه استخدام نیروی متخصص، دسترسی به منابع آموزشی، بودجه‌بندی و هزینه‌ها را در آن مشخص کنید.

4. مشخص کردن شرایط قرارداد فرانچایز

برخی از مواردی که باید مشخص کنید شامل موارد زیر است:

• میزان درامد مدنظر شما چقدر است؟
• محل کسب‌وکار در کجا قرار دارد؟
• چند درصد از درآمد به فرانچایزر تعلق می‌گیرد؟
• چه میزان از هزینه‌های بازاریابی بر عهده شما است؟

هم‌چنین مشخص کردن سوابق تحصیلی، کاری و رزومه تخصصی خود برای جذب فرانچایزرها ضروری است. پس از مشخص کردن شرایط باید فرآیند درخواست فرانچایز را شروع کنید و مدارک مورد نیاز برای قرارداد را آماده نمایید. استفاده از یک وکیل و یا مشاور می‌تواند کمک بزرگی به سهولت روند قرارداد فرانچایز داشته باشد.

5. یک افتتاحیه با شکوه

استفاده از ترفندهای مختلف برای افتتاحیه می‌تواند کمک بزرگی به شناخت کسب‌وکارتان در منطقه باشد.

 

انواع قرارداد فرانچایز

انواع قراردادهای فرانچایز از نظر نوع کسب‌وکار شامل موارد زیر است:

قرارداد فرانچایز توزیعی

در این قرارداد فرانچایز دهنده محصولات خود را برای توزیع و فروش به نمایندگان اعطا می‌کنند. در این قرارداد رعایت قوانین شرکت اصلی از مفاد اصلی به شمار می‌رود.

قرارداد فرانچایز خدماتی

در این قرارداد نماینده فرانچایز خدمات برند مالک را به مشتریان ارائه می‌دهد.

مزایای فرانچایز چیست؟

هرچند ریسک سرمایه‌گذاری در فرانچایزها هم وجود دارد اما وجود برخی مزایا باعث شده تا افراد تمایل بیشتری برای سرمایه‌گذاری در این نوع کسب‌وکار از خود نشان دهند. مزایای فرانچایز شامل موارد زیر است:

شناخته‌شده بودن برند

کسب‌وکارهای مستقل باید هزینه بالایی را برای برندینگ خود صرف کنند در صورتی که یک فرانچایز از قبل به‌عنوان برندی شناخته‌شده در بازار معروف شده و مشتریان وفادار خود را به دست آورده است.

یک مشاور و همراه باتجربه

در فرانچایز شما می‌توانید از تجارب بازاریابی و سیستم مدیریتی فرانچایزر به‌عنوان یک کمک تأثیرگذار برای کسب‌وکار خود استفاده نمایید. این کمک می‌تواند از آموزش نیروی متخصص تا ارائه فرمول تولید محصول تا نحوه خدمات‌دهی و پشتیبانی فنی را شامل شود.

سرمایه‌گذاری بلند مدت

اکثر فرانچایزها به دلیل ایجاد یک شبکه بزرگ توانسته‌اند برای سال‌های متمادی در بازار حضور موفق داشته و از مشکلات بزرگ مانند کرونا جان سالم به در ببرند.

کاهش هزینه‌ها در مقیاس بزرگ

فرانچایزها به دلیل خرید کلی می‌توانند بسیاری از هزینه‌های اولیه تولید را برای نمایندگان کاهش دهند.

کاهش ریسک سرمایه‌گذاری

به دلیل استفاده از خدمات و سیستم تست شده و هم‌چنین برخورداری از یک پشتیبانی قوی ریسک ضرردهی در فرانچایز بسیار کاهش می‌یابد و شما با کمترین تجربه و تخصص می‌توانید وارد آن شوید، به شرطی که در ادامه از خدمات آموزشی برند فرانچایزر برای افزایش تخصص خود استفاده نمایید.

سهولت برای دسترسی به منابع مالی دیگر

به دلیل وجود یک برند شناخته‌شده، شما راحت‌تر می‌توانید از بانک‌ها و سایر منابع مالی کمک هزینه مورد نیاز خود را تأمین نمایید.

 

معایب فرانچایز چیست؟

از معایب فرانچایز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

عدم استقلال کاری و آزادی عمل و انعطاف‌پذیری کم

فرانچایز معمولاً کسب‌وکاری با قوانین سخت گیرانه بوده و برای افراد علاقه‌مند به آزادی عمل معمولاً شغلی دست و پاگیر به شمار می‌رود.

نیاز به سرمایه اولیه بالا

گاهی علاوه به هزینه حق امتیاز شما به هزینه بالایی برای راه‌اندازی نیاز دارید که قبل از بستن قرارداد فرانچایز باید به دقت همه این موارد را بررسی نمایید.

محدودیت‌های زمانی در قرارداد فرانچایز

با پایان محدودیت زمانی و عدم توافق دوباره شما نمی‌توانید کسب‌وکار خود را ادامه دهید و این می‌تواند باعث هدر رفتن زحمات شما شود.

قیمت بالای حق امتیاز در برخی موارد

در صورت دانش و عدم اطلاعات کافی ممکن است هزینه بالایی را برای یک فرانچایز رو به سقوط پرداخت کنید.

سود کمتر نسبت به کسب‌وکارهای مستقل

به اندازه کمتر بودن ریسک فرانچایزها، میزان سود فرانچایزها هم نسبت به مشاغل مستقل کمتر خواهد بود. چراکه جدا از هزینه‌های جاری، شما باید مقداری از سود سالیانه خود را به برند فرانچایزدهنده پرداخت نمایید.

عدم امکان انتخاب در برخی موارد

در برخی موارد فرانچایز شما حقی در انتخاب قلمرو، نوع خدمات و تعیین میزان رشد کاری خود ندارید.

 

قوانین فرانچایز

قوانین فرانچایز با توجه به نوع کسب‌وکار و کشور مبدأ و مقصد دارای قوانین مختلفی است که رعایت قوانین مندرج در قرارداد برای دو طرف الزامی و ضروری خواهد بود. در قرارداد فرانچایز شما به مدت زمان محدودی صاحب برند بوده و پس از آن نمی‌توانید از آن برند استفاده کنید. از موارد مشخص در قرارداد فرانچایز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مشخص کردن حق امتیاز و سود مستمر و درصدی
• میزان ارائه خدمات مشاوره‌ای از سوی فرانچایزدهنده
• مشخص کردن شرایط قرارداد مانند مکان، مدت زمان و نوع قرارداد

چه خدماتی در فرانچایز ارائه می شود؟

از خدمات ارائه شده در فرانچایز توسط برند مالک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آموزش و پشتیبانی تخصصی
• تأمین مواد اولیه
• ارائه فرمول تولید
• تأمین نیروی متخصص

 

تفاوت فرانچایز با حق نمایندگی چیست؟

هر دو این قراردادها به منظور گسترش کسب‌وکارها مورد استفاده قرار می‌گیرند با این تفاوت که در فرانچایز شرکت گیرنده می‌تواند یک فروشگاه یا تجارت با برند تجاری برند اصلی تأسیس کند در صورتی که در حق نمایندگی استفاده از برند تجاری برند مالک برای گیرنده آزادانه خواهد بود. به این ترتیب می‌توان عنوان کرد که حق نمایندگی نوعی اعطای وکالت تحت نظارت منفعلانه و فرانچایز به نوعی انتقال امتیاز بدون انتقال مالکیت تحت نظارت فعالانه است. بنابراین نظارت و کنترل در فرانچایز می‌تواند بسیار گسترده بوده و تصمیم‌گیری در کوچک‌ترین جزییات کاری نیز با فرانچایزر باشد.

تفاوت فرانچایز با فرانشیز چیست؟

فرانچایز برای اعطای حق امتیاز برندها کاربرد دارد درحالی که فرانشیز اصطلاحی است که بیشتر در شرکت‌های بیمه از آن استفاده می‌شود.

فرانچایز بهتر است یا راه‌اندازی یک کسب‌وکار کوچک؟

هر یک از این انواع نقشه کسب‌وکار مشخصات مربوط به خود را دارد. فرانچایزها احتمال موفقیت بالاتری نسبت به مشاغل مستقل دارند بنابراین اگر فردی با ریسک‌پذیری کم هستید و فعالیت در چارچوب ها را دوست دارید می‌توانید فرانچایز را انتخاب کنید. به‌صورت کلی پس از خودارزیابی کامل و شناخت میزان ریسک‌پذیری خود باید اهداف خود چه شخصی و چه اقتصادی را مشخص کنید. شناخت هدف می‌تواند کمک بزرگی به شما در انتخاب هریک از این مدل‌های کسب‌وکار داشته باشد.

در مقاله فرانچایز بهتر است یا راه اندازی کسب و کار از صفر، همه مزایا و معایب این دو شیوه بیان شده است و می‌توانید با مطالعه آن، از همه جوانب مطلع شوید.

میزان درآمد از طریق فرانچایز چقدر است؟

براساس تحقیقات موسسه (Franchise Business Review’s) می‌توان موارد زیر را عنوان کرد:

• میانگین درآمد سالانه صاحبان امتیاز حدودا 102910 دلار است.
• متوسط درآمد سالانه صاحبان امتیاز پس از دو سال اول، 115688 دلار است.
• میانگین درآمد سالانه صاحبان امتیاز که دارای 2 تا 4 واحد فرنچایز هستند، 142638 دلار است.
• متوسط درآمد سالیانه صاحبان فرانچایز که بیش از 5 واحد دارند، 214418 دلار است

در ادامه میزان درآمد و هزینه اولیه و مدت زمان برگشت سرمایه در برخی از معروف‌ترین برندهای فرانچایز را معرفی می‌کنیم:

1. 1. رستوران‌های زنجیره‌ای مک دونالد

• میانگین درآمد ماهانه: 2,812,500 دلار
• حداکثر هزینه اولیه: 2,503,000 دلار
• زمان بازگشت سرمایه: کمتر از 11 ماه

2. 2. رستوران‌های Wendy’s

• میانگین درآمد ماهانه: 1,798,820 دلار
• حداکثر هزینه اولیه: 698500 دلار
• زمان بازگشت سرمایه: کمتر از 5 ماه

3. 3. رستوران‌های زنجیره‌ای Chick-Fil-A

• میانگین درآمد ماهانه: 5,836,749 دلار
• حداکثر هزینه اولیه: 2,803,435 دلار
• زمان بازگشت: کمتر از 6 ماه

در ایران می‌توان از فروشگاه‌های زنجیره‌‌ای هفت و افق کوروش، رستوران‌های زنجیره‌ای بوف، هایدا، کافه ویونا، اکبرجوجه، شاندیز و پدر خوب به‌عنوان نمونه‌های ایرانی فرانچایز نام برد.

 

سخن پایانی

اگر قصد دارید کسب‌وکاری را شروع کنید اما ایده، تجربه و تخصص کافی ندارید، می‌توانید از فرانچایز استفاده نمایید. البته توجه داشته باشید که قبل از اطمینان و شناخت کامل برند فرانچیزر و بررسی نحوه خدمات آن، برای امضای قرارداد اقدام نکنید. هم‌چنین کسب‌وکار مورد نظر باید با علایق شما همخوانی داشته باشد. بازار ثابت کرده که میزان موفقیت در فرانچایزها بسیار بیشتر از کسب‌وکارهای مستقل است.