مصالح جز اصلی هر ساختمانی هستند و از دیرباز این مصالح بودند که نحوه ساخت‌وساز و مشخصات ساختمان را مشخص می‌کردند. نحوه تأثیر سازه بر محیط و انتشار آلودگی، بازدهی اقتصادی، میزان مصرف انرژی و چگونگی امکان بازیافت و استفاده از مواد بازیافتی برای تولید مصالح از جمله مواردی هستند که ساختمان‌ها را با محیط زیست مرتبط می‌کنند. مصالحی که دارای سه ویژگی مهم یعنی دوام، قابلیت نگهداری و قابلیت دسترسی منطقه‌ای هستند. این ویژگی‌ها به همراه نگرانی‌های ناشی از آلودگی محیط‌زیست منجر به پیدایش معماری پایدار مانند معماری پایدار و اکوتک شد. این سبک معماری برای رسیدن به اهداف و احداث ساختمان های سبز به مصالحی سازگار با محیط زیست و مصالح سبز نیاز دارند. در ادامه با مصالح سبز و سازگار با محیط زیست بیشتر آشنا می‌شویم.
مصالح سبز چیست؟
مصالح سبز طیف وسیعی از متریال‌ها را شامل می‌شود که ارتباط مستقیمی با معماری پایدار و معماری اکوتک دارد. به طورکلی مصالح سبز به متریال‌هایی گفته می‌شود که چه در فرایند استخراج و تولید و هم‌چنین پس از استفاده، آسیبی به محیط زیست و سلامت انسان وارد نکند و یا باعث افزایش انتشار آلودگی نشود. بنابراین باید گفت مصالح سبز هر نوع متریالی با کارایی مشابه و یا بهتر از مصالح معمولی است که در جهت کاهش آلودگی و حفظ محیط زیست در ساختمان‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به این ترتیب مصالح سبز باید یا از طریق بازیافت و یا با نیاز به تکنولوژی کم هزینه تولید شود. به محيط زيست آسيب كمتري وارد کند و از مواد كم خطر برای توليد آن استفاده شود.
ویژگی‌های مصالح سبز کدام اند؟
همان‌طور که گفتیم معماران در جواب مشکلات زیست محیطی و کنترل مصرف انرژی به سبکی به نام معماری پایدار رسیدند. هرچند معماری پایدار به زیرمجموعه‌های مختلفی تقسیم می‌شود اما می‌توان عنوان کرد که کاربرد مصالح سبز در همه آن‌ها مشترک است. به این ترتیب با توجه به هدف محیط زیستی در هر نوع سبک معماری پایدار، به طیفی از مصالح سبز می‌رسیم. این مصالح با همه گستردگی در ویژگی‌هایی مشترک هستند. به طورکلی به متریال‌هایی مصالح سبز ساختمانی می‌گویند که دارای برخی یا همه مشخصات زیر باشد:
- تجدید پذیر باشد و تولید آن آسیبی به محیط زیست وارد نکند.
- قابلیت بازیافت داشته باشد و یا بتوان از ضایعات آن مجدداً استفاده کرد.
- بتوان آن را از مواد بازیافتی تولید کرد.
- باعث کاهش مصرف انرژی ساختمان شود.
- از دوام و طول عمر بالایی برخوردار باشد.
- تا حد ممکن باعث انتشار آلودگی نشود.
مصالح ساختمانی سازگار با محیط زیست
هم‌چنین مصالحی که باعث کاهش مصرف انرژی، افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها می‌شوند را هم می‌توان با عنوان مصالح ساختمانی سازگار با محیط زیست در دسته مصالح سبز جای داد. این مصالح معمولاً از قدیم مورد استفاده قرار می‌گرفتند و از این رو بیشترین هماهنگی را با محیط اطراف خود دارند. از مصالح ساختمانی سازگار با محیط زیست می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
بلوک‌های از جنس کاه
کاه از ایام قدیم برای سقف خانه‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفته است. امروزه با تولید بلوک‌های از جنس کاه دوباره از این متریال در ساختمان‌سازی استفاده می‌شود. هزینه کم، کاهش اتلاف انرژی، عایق گرما و صوت، استفاده از ضایعات برای تولید و کاهش مصرف چوب از ویژگی‌های این مصالح سازگار با محیط زیست هستند.
-
خاک رس فشرده
خاک رس قدمتی طولانی در معماری دارد و با توجه به مشخصات آن می‌توان در ساختمان سبز مورد استفاده قرار گیرد. از خاک رس فشرده می‌توان به عنوان یکی از بهترین مصالح برای ساخت‌وساز ارزان قیمت با بهره‌وری انرژی بالا نام برد. مهندس نادر خلیلی از جمله معمارانی است که با طراحی‌های شگفت‌انگیز خود، خانه‌هایی ارزان قیمت از خاک فشرده در بیابان‌های آمریکا را پیشنهاد داده است که برای ساخت‌وساز در ماه و مریخ نیز مورد توجه قرار گرفته‌اند.
-
استفاده از پشم به عنوان عایق
از جمله ویژگی‌های عایق‌های پشمی که آن را به یکی از سازگارترین مصالح با محیط زیست تبدیل کرده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- راه‌اندازی ساده در حین ساخت‌وساز
- کاهش 10 درصدی اتلاف انرژی
- کاهش انتقال سروصدای محیط به داخل ساختمان
- دوام و کارایی بالا
- امکان بازیافت و استفاده مجدد
- قابلیت جذب رطوبت و آزادسازی تدریجی
-
بامبو
از بامبو به عنوان یک جایگزین مناسب برای چوب نام می‌برند چرا که هم بافتی نظیر چوب دارد و هم برخلاف رشد 30 ساله درخت، بامبو برای رشد به بازه زمانی 3 ساله نیاز دارد. در ساخت پوشش سطوح مانند کف‌پوش‌ها، پوشش نما و الوار ساختمانی می‌توان از بامبو استفاده کرد.
-
استفاده از قارچ به عنوان عایق
عایق‌های قارچی مصالحی از ریشه‌های قارچ‌ها هستند که دوران استفاده از آن‌ها بسیار نوپا است. از ویژگی‌های عایق قارچی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- به دلیل استحکام بالا به استفاده از مصالح دیگری برای اتصال نیاز ندارد.
- مشخصات عایقی بهتری از فایبرگلاس دارد.
- به راحتی با سایر مواد و مصالح کامپوزیت می‌شود.
- از رشد حشرات جلوگیری می‌کند.
- در عین مقاومت بیشتر، قیمتی ارزان‌تر از الوارهای چوب دارد.
- نسبت به چوب وزن سبک‌تر دارد.
ساختمان سبز
ساختمان سبز به ساختمانی گفته می‌شود که براساس اصول کاهش آسیب به محیط زیست، بهینه‌سازی مصرف انرژی و کاهش آلاینده‌های محیطی طراحی، ساخته و استفاده می‌شود. این اصول در سه دسته زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی تقسیم می‌شوند. جالب است که بدانید با توجه به هماهنگی کامل معماری سنتی ایران با محیط و استفاده حداکثری از انرژی‌های تجدیدپذیر در هنگام بهره‌برداری، می‌توان گفت همه ساختمان‌های سنتی ایران جزو ساختمان‌های سبز به شمار می‌روند. به عنوان نمونه استفاده از بادگیرها، استفاده از فضای تابستان نشین و زمستان نشین، گودال باغچه و فضای سبز داخلی، استفاده از مصالح سبز مانند خشت با حداکثر بهره‌وری و … از جمله بی‌شمار ویژگی‌های معماری سنتی ایران است که آن را جزو معماری سبز قرار می‌دهد. به طور کلی به ساختمانی سبز می‌گویند که از یک یا چند ویژگی زیر برخوردار باشد.
- مصرف منابع انرژی مانند برق، گاز، آب و … را بهینه کند.
- باعث بهبود کیفیت هوای محیط داخلی ساختمان شود.
- از مصالح سبز و سازگار با محیط زیست ساخته شود.
- از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی باد و خورشید استفاده نماید.
- امکان بازیافت و استفاده مجدد را فراهم کند؛ مانند استفاده از آب باران برای آبیاری گیاهان و جلوگیری از هدر رفت آن
- با تغییرات محیطی اقلیم اطراف خود سازگار باشد.
- انتشار آلودگی در محیط را کاهش دهد؛ مانند کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای
- از نظر زیست محیطی باعث بهبود کیفیت زندگی ساکنان شود.
ساختمان سبز با توجه به بهینه‌سازی مصرف انرژی می‌تواند هزینه انرژی ساکنان را تا 50 درصد کاهش دهد و هم‌چنین باعث افزایش ارزش ذاتی ساختمان شود.
توسعه پایدار چیست؟
تمرکز اصلی در توسعه پایدار به کاهش حداکثری آسیب‌های محیط زیستی مانند انتشار گازهای گلخانه‌ای، کاهش اتلاف انرژي و امکان بازیافت برای بقا منابع محیطی و حفظ تنوع زیستی در منطقه طراحی است.
معماری پایدار چیست و چه تفاوتی با معماری سبز دارد؟
معماری پایدار در ارتباط با توجه به پایداری منابع زیست محیطی و افزایش بهره‌وری و هماهنگ‌سازی فضای معماری با محیط طبیعی شکل گرفته است. در این ارتباط سبک‌هایی مانند اکوتک (اکولوژی + تکنولوژی) شکل گرفته‌اند که معماری سبز را با تکنولوژی صنعتی و الکترونیکی ساخت ترکیب کرده‌اند. در معماری اکوتک به ساختمان به عنوان جزئی از اکوسیستم محیط نگاه می‌کنند.
هرچند معماری پایدار و سبز به هم مرتبط هستند و هدف هر دو بهبود کیفیت زندگی بشر و کاهش آلایندگی محیط زیست است، اما باید بگوییم که تفاوت‌هایی میان این دو مفهوم وجود دارد. از این رو تمرکز معماری پایدار بر روی بهره‌وری منابع و بهبود مصرف انرژی و تأکید بر مصالح قابل بازیافت دارد و اما معماری سبز بر بهبود ارتباط ساختمان با محیط اطراف و تمرکز بر طراحی طبیعت‌گرایانه متمرکز است.
معایب معماری سبز چیست؟
از معایب معماری سبز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نیاز به سرمایه بالا برای ساخت
- هزینه بالای حمل و دسترسی سخت‌تر به مصالح سبز
- نیاز به مدت زمان طولانی برای ساخت‌وساز
- نیاز به نیروی متخصص برای ساخت
متریال های معماری پایدار
به طورکلی به مصالح محلی، غیر سمی، کاهنده مصرف انرژی، قابل بازیافت و تجدید پذیر متریال های معماری پایدار می‌گویند. برخی از متریال های معماری پایدار شامل موارد زیر هستند:
- استفاده پنل‌های خورشیدی برای تولید انرژی
- ساخت پنل ساختمانی از بازیافت پلاستیک
- ساخت عایق از بازیافت پشم، کاغذ و سایر مواد بازیافتی
- استفاده از مصالح سبز مانند کنف برای ساخت ملات
- استفاده از چوب پنبه، بامبو و غیره به جای چوب
- ساخت بتن سبز از مواد بازیافتی به جای سیمان
مصالح ساختمانی نوین
از مصالح ساختمانی نوین در ارتباط با معماری سبز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بلوک بتن سبز و پیش ساخته و استفاده از مواد بازیافتی مختلف مانند پلاستیک، انواع خاکستر و … به جای سیمان
- همپکریت یا بتن کنف ساخته شده از ترکیب الیاف کنفی شاهدانه با آهک، ماسه و نوعی سیلیس خاص به نام پوزولان
- پنجره‌هایی با روکش اکسید فلزی و درجه انتشار کم
- فیبورد، محصولی با کاربردهای گسترده در ساختمان سازی
- ملات فروک (تشکیل شده از مواد بازیافتی نظیر پودر ضایعات فولادی و سیلیس از ضایعات شیشه‌ای)
- ساخت انواع مصالح از پلاستیک‌های بازیافتی
- استفاده از پنل های خنک‌کننده سقف
- پنل های عایق ساختمانی از مواد بازیافتی مانند پشم و …
باتوجه به روندهای مصالح سبز، میزان تقاضا برای این مصالح به‌طور چشمگیری در حال افزایش است. این موضوع فرصت ایده‌آلی برای تولیدکنندگان در سراسر کشور به‌وجود آورده که بتوانند باتولید مصالح سبز، علاوه بر کاهش آسیب‌های محیط زیست، درآمد مطمئن و پرسود برای خود ایجاد کنند. در همین راستا گروه صنعتی فیبو، یکی از تولیدکنندگان مصالح ساختمانی نوین است که در راستای تجاری سازی مصالح ساختمانی نوین نمایندگی تولید با شرایط ویژه واگذار می‌کند.
سخن پایانی
اگر ساختمان شما معمولی است با استفاده از انواع مصالح سبز و مدرن مانند پنل خورشیدی، طراحی بام و دیوار سبز، استفاده از عایق‌های مدرن سبز، استفاده از تجهیزات ذخیره آب باران برای مصارف ساختمانی و … می‌توانید ساختمان خود را به ساختمانی سبز تبدیل کنید. به طور کلی برنامه‌ریزی و استفاده از مصالح سبز می‌تواند کمک بزرگی به بهبود کیفیت زندگی ساکنان، صرفه اقتصادی با کاهش مصرف انرژی و کاهش آلودگی در محیط ساختمان و در نهایت توسعه پایدار داشته باشد.
1 نظر
سید احمد حسینی
باوتوجه به محدودیت مصالح ساخنمانی قدیمی و هزینه بالای استخراج و اتلاف انرزی بالا و نیز وصعت بالای صنعت ساختمتنی ایده های جدید میتوتند در این صنعت صرفه اقتصادی خوبی داشته باشد. مطالب خوبی بود شخصا استفاده کردم و خیلی دوست دارم در این صنعت مشغول بشم