توسعه پایدار مفهومی کلیدی است که در سال‌های اخیر به یکی از دغدغه‌های اصلی سیاستمداران، پژوهشگران و فعالان محیط زیست تبدیل شده است. اما اهمیت آن در چیست؟ آیا این مفهوم تنها به مسائل محیط زیستی محدود می‌شود، یا جنبه‌های اجتماعی و اقتصادی را نیز در بر می‌گیرد؟
یکی از اهداف اصلی این برنامه استفاده هوشمندانه و منصفانه از منابع طبیعی است. این مفهوم سعی می‌کند با ایجاد تعادل بین حفاظت از محیط زیست، عدالت اجتماعی و رشد اقتصادی، شرایط بهتری را برای همه افراد جامعه فراهم کند.
در این مقاله قصد داریم ۱۶ هدف کلیدی توسعه پایدار را به‌طور دقیق بررسی کنیم و اهمیت هر یک از آنها را توضیح دهیم. این اهداف به ما کمک می‌کنند تا آگاهانه‌تر راه‌حل‌هایی برای چالش‌های اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی پیدا کنیم.
با مطالعه این اهداف، درک بهتری از این مفهوم و همچنین چگونگی دستیابی به آیندهای عادلانه‌تر و پایدارتر خواهید داشت. اگر می‌خواهید با مفهوم توسعه پایدار و راه‌های عملی آن برای ایجاد تغییرات مثبت آشنا شوید، این مقاله می‌تواند نقطه شروع خوبی برای شما باشد.
توسعه پایدار چیست؟ بررسی تاریخچه و شکل‌گیری ایده توسعه پایدار
توسعه پایدار در یک زبان ساده رفع نیازهای حاضر بدون در خطر انداختن امکانات و منابع حیاتی برای نسل‌های آینده است. همچنین این ایده سعی می‌کند تا بین نیازهای محیط زیستی، اجتماعی و اقتصادی انسان‌ها تعادل برقرار کند.
شکل‌گیری ایده توسعه پایدار در واقع واکنشی به نابرابری‌های اجتماعی و تخریب بی‌رویه محیط زیست بود. این برنامه تلاش می‌کند تا با ایجاد قوانین و شاخص‌های نوین، خطرات و معضلات نظم کنونی اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و زیست محیطی جهان را تعدیل کند.
از ابتدای شکل‌گیری این ایده، بسیاری آن را محدود به بهبود وضعیت محیط زیست می‌دانستند. اما در سال‌های اخیر، توسعه پایدار اهداف جدید و متنوعی را سرلوحه خود قرار داده که منجر به ارتقا کیفیت تمامی ابعاد زندگی انسان‌ها می‌شود.
ایده توسعه پایدار چگونه شکل گرفت؟
توسعه پایدار نخستین بار به‌طور رسمی در گزارش برانتلند در سال ۱۹۸۷ مطرح شد. در این گزارش، آن را به عنوان طرحی که نیازهای نسل حاضر را بدون به خطر انداختن یا نابودی منابع نسل‌های آینده تأمین می‌کند، معرفی شد.
اهمیت توسعه پایدار برای جوامع امروزی: از بحران‌های اقلیمی تا نابرابری‌های اجتماعی
توسعه پایدار نه تنها به دلایل محیط زیستی، بلکه به دلایل اقتصادی و اجتماعی اقدامی حیاتی است. در دنیایی که با چالش‌های فراگیری مانند تغییرات آب و هوایی، کمبود منابع طبیعی و نابرابری‌های اجتماعی مواجه است، می توانیم پایداری را به عنوان راهکاری برای مقابله با این بحران‌ها و ایجاد آیندهای بهتر برای بشر در نظر بگیریم.
این طرح اقدامات مهمی در راستای تحقق آرمان‌ها و اهدافش صورت داده است. تدوین ۱۶ هدف توسعه پایدار یا SDGs توسط سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۵ یکی از مهمترین اقدامات آن است. این اهداف، یک برنامه جامع جهانی را به منظور پایان دادن به فقر، حفاظت از سیاره زمین و ایجاد صلح و رفاه برای همه تا سال ۲۰۳۰ تعیین کرده است.
توسعه پایدار با اهداف به هم پیوسته تلاش دارد تا تمامی جنبه‌های زندگی، از جمله مسائل اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و نابرابری جنسیتی را بهبود دهد. به عنوان مثال، اهدافی مانند کاهش نابرابری، ارتقاء سلامت عمومی، و بهبود وضعیت آموزش، در کنار حفاظت از محیط زیست و مبارزه با تغییرات اقلیمی، همگی در کنار هم عمل می‌کنند تا توسعه‌ای پایدار و متوازن را به ارمغان آورند.
به همین دلیل، برای دستیابی به این مفهوم نمی‌توان تنها روی یک شاخص متمرکز شد؛ تحقق همه این اهداف به‌صورت هم‌زمان است که می‌تواند آیندهای پایدار برای جهان رقم بزند.
این شکل از توسعه به ما یادآوری می‌کند که رشد اقتصادی بدون توجه به محیط زیست و عدالت اجتماعی ناپایدار خواهد بود. بنابراین، کشورها باید به دنبال راهکار‌هایی برای رشد اقتصادی باشند که نه تنها به محیط زیست صدمه نمی‌زند، بلکه کیفیت زندگی افراد را نیز بهبود می‌بخشد.
توسعه پایدار چه اهدافی دارد؟ بررسی اهداف 16 گانه توسعه پایدار
حال که به اهمیت این مفهوم پی بردید، بهتر است با اهداف شانزده‌گانه آن نیز آشنا شوید. در این بخش تلاش می‌کنیم تا علاوه بر بررسی جداگانه و موشکافانه هر یک از اهداف، اهمیت آنها برای رسیدن به جهانی پایدار را نیز بیان کنیم.
۱- توسعه پایدار برای ریشه‌کنی و مبارزه پایدار با فقر
توسعه پایدار ریشه‌کنی فقر را یکی از اصلی‌ترین اهداف خود می‌داند. هدف اصلی این توسعه، پایان دادن به فقر در تمامی اشکال آن و در همه جای دنیا است. قبل از همه‌گیری کووید-۱۹، جهان در مسیر کاهش فقر قرار داشت. تا سال ۲۰۱۹، نرخ فقر جهانی از ۱۵. ۷ درصد به ۸. ۲ درصد کاهش یافته بود. با این حال، بحران‌های جهانی مانند پاندمی و جنگ‌ها موجب افزایش فقر شدند.
فقر تنها به معنای کمبود پول نیست، بلکه شامل عدم دسترسی به خدمات اساسی مانند آموزش، بهداشت، و مسکن نیز می‌شود. تلاش برای پایان دادن به فقر، بهبود زیرساخت‌ها و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید از جمله اولویت‌های جهانی این برنامه هستند.
2. توسعه پایدار در تلاش برای پایان گرسنگی و سوءتغذیه
توسعه پایدار در دومین هدف خود تلاش می‌کند گرسنگی را در جهان به صفر برساند و امنیت غذایی همگانی را تضمین کند. حتی پیش از بحران کووید-۱۹، ناامنی غذایی در حال افزایش بود و تعداد زیادی از مردم جهان، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، با مشکل دسترسی به غذای کافی مواجه بودند.
تغییرات آب و هوایی نیز بر امنیت غذایی جهانی تاثیر منفی گذاشته و نیاز به دگرگونی اساسی در شیوه‌های کشاورزی و مدیریت منابع طبیعی احساس می‌شود. برنامه‌های جهانی برای دستیابی به این هدف، شامل توسعه کشاورزی پایدار و حمایت از کشاورزان خرد است که بخش عمده‌ای از تامین غذا را بر عهده دارند.
3. اهمیت بهداشت و تضمین سلامت پایدار شهروندان
توسعه پایدار، ارتقای سلامتی و تندرستی برای همه افراد در تمامی سنین را هدف سوم برنامه جهانی خود تعیین کرده است. این هدف در تلاش است تا علاوه بر کاهش نرخ مرگ و میر ناشی از بیماری‌های واگیردار، دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی نیز ارتقا یابد، و خدمات بهداشت امن نیز در اختیار همگان قرار گیرد.
همه‌گیری کرونا باعث اختلالات شدید در سیستم‌های بهداشتی جهان شد و دهه‌ها پیشرفت را به خطر انداخت. اکنون توجه بیشتری به تقویت نظام‌های بهداشتی و آمادگی برای بحران‌های آینده وجود دارد.
کووید-۱۹ هشداری بود که اهمیت تقویت زیرساخت درمان و بهداشت را یادآوری کرد. یکی از بزرگترین معضلات پاندمی کرونا، کمبود بیمارستان، نیروی ماهر، سیستم درمانی سازمان‌یافته و منسجم بود. توسعه پایدار تلاش می‌کند تا با تاکید و گوشزد هرچه بیشتر ضرورت سیستم کارآمد درمان، از تکرار فجایعی مانند کرونا جلوگیری کند.
۴- توسعه پایدار برای دسترسی به آموزش با کیفیت برای تمامی اقشار و تحصیل همگانی
توسعه پایدار آموزش باکیفیت و دسترسی به فرصت‌های یادگیری مادام‌العمر را یکی از ستون‌های این برنامه می داند. هدف چهارم این طرح به این امر می‌پردازد که هر فرد، بدون توجه به جنسیت، موقعیت جغرافیایی یا وضعیت اقتصادی، باید به آموزش باکیفیت دسترسی داشته باشد.
این هدف شامل توسعه مهارت‌های مورد نیاز برای اشتغال، ایجاد فرصت‌های برابر آموزشی و کاهش نرخ ترک تحصیل است. بحران کووید-۱۹ باعث شد که مدارس در بسیاری از مناطق جهان بسته شوند و بسیاری از کودکان به ویژه در مناطق محروم از تحصیل بازماندند. آموزش از راه دور نیز برای میلیون‌ها دانش‌آموز غیرقابل دسترس بود که نشان از نابرابری‌های عمیق در زیرساخت‌های آموزشی داشت.
هدف چهارم طرح توسعه پایدار علاوه بر تمرکز بر گسترش زیرساخت و کیفیت بالا، بر دسترسی پذیری آموزش برای تمامی کودکان نیز تاکید ویژه دارد.
5- برابری جنسیتی، حمایت از حقوق زنان و کاهش تبعیض در توسعه پایدار
توسعه پایدار همواره توجه ویژه‌ای به نابرابری جنسیتی و خشونت علیه زنان داشته و آنها را بخشی از مهمترین مشکلات جهان قلمداد می‌کند. هدف پنجم برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان و دختران را دنبال می‌کند. برابری جنسیتی به معنای ایجاد فرصت‌های برابر برای مردان و زنان در تمامی زمینه‌ها از جمله اشتغال، آموزش، سیاست و بهداشت است.
با وجود پیشرفت‌های به‌دست‌آمده در کاهش نرخ ازدواج‌های زودهنگام و ختنه زنان، نابرابری جنسیتی همچنان در بسیاری از جوامع به قوت خود باقی است.
در بسیاری از مناطق، زنان هنوز با محدودیت‌های قانونی، اجتماعی و فرهنگی مواجه هستند که مانع از دستیابی به حقوق و فرصت‌های برابر می‌شود. از جمله مسائل مهم این هدف، توانمندسازی اقتصادی زنان، حمایت از حقوق جنسی مانند باروی، و افزایش حضور زنان در عرصه‌های تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری است.
۶- دسترسی به آب تمیز آشامیدنی و سیستم تخلیه فاضلاب در توسعه پایدار
آب آلوده و عدم دسترسی به سرویس‌های بهداشتی مناسب، یکی از اصلی‌ترین عوامل بیماری در کشورهای فقیر است. بهبود زیرساخت‌های آبی، حفاظت از منابع آب، و تضمین دسترسی پایدار به آب آشامیدنی و سیستم‌های بهداشتی تخلیه فاضلاب برای همه افراد در سراسر جهان از اولویت‌های این هدف است.
دسترسی به آب تمیز و سرویس بهداشتی یک حق انسانی است. هدف ششم توسعه پایدار بر اطمینان از دسترسی همگان به آب آشامیدنی سالم و بهداشت مناسب متمرکز است. بیش از ۲. ۲ میلیارد نفر در جهان هنوز به آب آشامیدنی دسترسی ندارند و حدود ۴. ۲ میلیارد نفر از خدمات فاضلاب محروم‌اند.
۷- دسترسی پایدار به انرژی مقرون به صرفه، پاک و تجدیدپذیر با توسعه پایدار
توسعه پایدار همواره با چالش دسترسی همگانی به انرژی پاک روبرو بوده است. انرژیهای فسیلی هنوز بخش بزرگی از تأمین انرژی جهانی را به خود اختصاص می‌دهند که تأثیرات منفی زیست‌محیطی زیادی به ویژه در تغییرات اقلیمی دارد.
دسترسی به انرژی پاک و مقرون به صرفه یکی از چالش‌های اساسی توسعه جهانی پایدار است. هدف هفتم این طرح بر افزایش سهم انرژیهای تجدیدپذیر و کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی تمرکز دارد.
با این حال، هنوز میلیون‌ها نفر در سراسر جهان به برق دسترسی ندارند و نیازمند توسعه زیرساخت‌های انرژی پایدار هستند. ترویج استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر مانند باد، خورشید و افزایش کارایی انرژیهای پاک در بخش‌های مختلف اقتصادی از اولویت‌های این هدف است.
۸- ترویج کار مفید و رشد اقتصادی پایدار
توسعه جهانی پایدار در هدف بعدی خود، رشد اقتصادی فراگیر، ایجاد فرصت‌های شغلی با کیفیت و شایسته برای همه را مد نظر قرار داده است. هدف هشتم این طرح تلاش می کند تا فضای رشد اقتصادی و کار برابر را برای همگان فراهم کند.
پیش از بحران پاندمی کرونا، رشد اقتصادی جهان در حال کاهش بود و مشکلاتی مانند عدم دسترسی به کار شایسته، به ویژه برای زنان و جوانان، همچنان پابرجا بود. این هدف با تاکید بر ترویج نوآوری، حمایت از کسب‌وکار‌های کوچک و همچنین ایجاد محیط کاری امن و منصفانه، به دنبال افزایش فرصت‌های شغلی و کاهش نابرابری‌های اقتصادی است.
همچنین این هدف تلاش دارد تا روندی را شکل دهد که علاوه بر رشد اقتصادی، منابع زیست محیطی و طبیعی نیز تخریب نشوند.
۹- حفظ صنعت، نوآوری و زیرساخت‌های پایدار
توسعه پایدار در هدف نهم به گسترش زیرساخت‌های مقاوم و تقویت نوآوری در سراسر جهان پرداخته است. زیرساخت‌ها نقشی حیاتی در بهبود بهره‌‌وری اقتصادی و توسعه برابر ایفا می‌کنند. زیرساخت پایدار محدود به راه و جاده نیست و آموزش و درمان را نیز شامل می‌شود.
توسعه پایدار اهمیت ویژه‌ای برای زیرساخت‌های مدرن مانند حمل‌ونقل، انرژی و فناوری اطلاعات، برای کشورها در حال توسعه قائل است. با این حال، در بسیاری از نقاط جهان هنوز زیرساخت‌های کافی برای توسعه اقتصادی پایدار وجود ندارد. هدف نهم برای بهبود زیرساخت‌های مقاوم در برابر بحران‌های طبیعی، تسهیل دسترسی به بازار‌های جهانی، حمایت از نوآوری‌های بومی و توسعه فناوری‌های نوین طراحی شده است.
۱۰- کاهش نابرابری‌ها و گسترش فرصت‌های عادلانه
توسعه پایدار در هدف دهم خود بر کاهش نابرابری‌ها در داخل کشورها و میان کشورها متمرکز است. نابرابری‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی همچنان چالش‌های بزرگی برای توسعه جهانی محسوب می‌شوند.
بسیاری از مردم در مناطق فقیرتر و کمتر توسعه‌یافته دسترسی محدودی به خدمات اساسی مانند آموزش، بهداشت و فرصت‌های شغلی دارند. در سطح جهانی نیز، تفاوت‌های عمیقی میان درآمد و ثروت بین کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه وجود دارد.
توسعه پایدار تلاش دارد تا هدف دهم خود را با تمرکز بر ایجاد سیاست‌های اجتماعی و اقتصادی منصفانه و همچنین افزایش دسترسی به فرصت‌های برابر برای همه مردم محقق کند. این طرح با کاهش تبعیض علیه زنان، اقلیت‌های قومی، نژادی و افراد دارای معلولیت، سعی در گسترش عدالت و برابری برای همگان دارد.
همچنین، این هدف به ترویج سیستم‌های مالی بین‌المللی منصفانه و پایدار، کاهش شکاف درآمدی و ایجاد فرصت‌های برابر در سطح جهانی نیز می‌پردازد.
۱۱- توسعه پایدار برای پیدایش شهرها و جوامع پایدار برای شهروندان
توسعه پایدار شهرهای امن را بستری مهم برای تحقق زندگی برابر و شکوفایی اقتصادی شهروندان قلمداد می‌کند و هدف یازدهم آن به ایجاد شهرها و جوامع مقاوم برای آینده اختصاص دارد.
شهرها به سرعت در حال گسترش هستند و بیش از نیمی از جمعیت جهان اکنون در مناطق شهری زندگی می‌کنند. با این حال، رشد سریع شهرنشینی مشکلاتی مانند افزایش تراکم جمعیت، آلودگی هوا، کمبود مسکن و خدمات بهداشتی را به دنبال داشته است.
هدف این است که شهرها قابل سکونت، پایدار از نظر زیست محیطی و خالی از نابرابری اقتصادی و اجتماعی باشند. این هدف به مواردی مانند بهبود زیرساخت‌های شهری، کاهش آلودگی‌ها، افزایش دسترسی به مسکن مقرون به صرفه و مقاوم، توسعه سیستم‌های حمل و نقل عمومی پاک و ایجاد فضا‌های سبز و عمومی برای ارتقای کیفیت زندگی شهروندان توجه دارد.
۱۲- تولید بهینه همراه با ترویج الگوهای مصرف پایدار
توسعه پایدار تولید و مصرف بهینه را از ارکان عدالت و دسترسی برابر به فرصت‌های اقتصادی و اجتماعی تلقی می‌کند. در دهه‌های اخیر، استفاده بیش از حد از منابع طبیعی، الگوهای ناپایدار تولید و مصرف باعث تخریب محیط زیست و افزایش آلودگی‌ها شده است. علاوه بر این، منابع محدود نیز به شکل جدی در معرض خطر هستند.
جامعه پایدار به دنبال تغییر روند تولید، استفاده کارآمد از منابع ، کاهش اتلاف مواد غذایی، مدیریت بهتر پسماند‌ها و ارتقای مصرف محصولات است.
این هدف شامل تغییر رفتار مصرف‌کنندگان، ارتقای استفاده از مواد بازیافتی و پایدار، و کاهش هدر رفت منابع در فرایند‌های تولید است. همچنین، ترویج الگوهای تجاری مبتنی بر اقتصاد پایدار و حمایت از شرکت‌ها برای پذیرش شیوه‌های تولید سبز نیز موارد دیگری هستند که هدف دوازدهم توسعه پایدار بر آنها تاکید دارد.
۱۳- مبارزه با تغییرات اقلیمی و حفاظت از منابع طبیعی
توسعه پایدار مقابله با تغییرات اقلیمی و تاثیرات مخرب آن بر زندگی انسان را هدف سیزدهم خود قرار داده است. تغییرات اقلیمی یکی از بزرگترین تهدیدها برای جهان کنونی و نسل‌های آینده است.
افزایش دمای زمین، آب شدن یخچال‌های قطبی، افزایش سطح آب دریا‌ها و وقوع بلایای طبیعی گسترده همگی از پیامد‌های این تغییرات هستند. هدف سیزدهم از کشورهای جهان می‌خواهد تا اقدامات فوری و مؤثری را برای کاهش گازهای گلخانه‌ای و توسعه انرژیهای پاک انجام دهند.
همچنین، طرح توسعه پایدار معتقد است که کشورهای توسعه‌یافته باید به کشورهای در حال توسعه کمک کنند تا به شیوه‌های پایدارتر رشد و مبارزه با تغییرات اقلیمی دست پیدا کنند. علاوه بر این، هدف سیزدهم این طرح بر ترویج فناوری‌های پاک برای کاهش تاثیرات منفی زیست‌محیطی نیز تاکید دارد.
۱۴- حفظ و استفاده پایدار از منابع اقیانوسی
توسعه پایدار هدف چهاردهم خود را برای حفاظت از اقیانوس‌ها، دریا‌ها و منابع دریایی و اطمینان از استفاده پایدار از آنها طراحی کرده است. اقیانوس‌ها منابعی حیاتی برای بشر هستند و وظایفی مانند تأمین غذا، آب و همچنین تنظیم آب و هوا را برعهده دارند.
فعالیت‌های انسانی، به ویژه در سال‌های اخیر، آسیب‌های گسترده‌ای به اکوسیستم‌های دریایی وارد کرده است. آلودگی‌های پلاستیکی، صید بی‌رویه، و تغییرات اقلیمی از جمله عواملی هستند که به تخریب جدی این اکوسیستم‌ها منجر شده‌اند.
هدف چهاردهم شامل کاهش آلودگی‌های دریایی، محافظت از اکوسیستم‌های ساحلی و مدیریت پایدار شیلات است.
این برنامه همچنین به کشورهای ساحلی کمک می‌کند تا از منابع دریایی به گونه‌ای پایدار و با کمترین آسیب زیست محیطی بهره‌برداری کنند تا نسل‌های آینده نیز بتوانند بدون مشکل از آن استفاده کنند.
۱۵- نگهداری پایدار محیط زیست و حفاظت از اکوسیستم‌های زمینی
هدف پانزدهم توسعه پایدار به حفاظت و بازیابی اکوسیستم‌های زمینی مانند جنگل‌ها، تالاب‌ها، کوه‌ها و تنوع زیستی پرداخته است. همانطور که پیشتر در مقدمه اشاره کردیم، یکی اهداف اصلی شکل‌گیری این مفهوم، جلوگیری از تخریب گسترده محیط زیست است.
توسعه پایدار از بین رفتن جنگل‌ها، آلودگی اقیانوس‌ها، انقراض گونه‌های جانوری، فرسایش خاک و کاهش تنوع زیستی را عواملی می‌داند که به شدت بر محیط زیست جهانی تأثیر گذاشته و حیات اکوسیستم‌ها را تهدید می‌کند.
جنگل‌ها و دیگر اکوسیستم‌های زمینی نه تنها برای تنظیم آب و هوا و تأمین آب تمیز ضروری هستند، بلکه زیستگاه میلیون‌ها گونه جانوری و گیاهی نیز محسوب می‌شوند.
برنامه جهانی توسعه تلاش می‌کند تا با جلوگیری از جنگل‌زدایی، احیای زمین‌های تخریب‌شده، صیانت از گونه‌های در معرض خطر، اکوسیستم‌های طبیعی را حفظ و تقویت کند. مدیریت پایدار جنگل‌ها، استفاده بهینه از منابع آبی و مبارزه با بیابان‌زایی از دیگر محور‌های این هدف هستند.
۱۶- برقراری صلح و امنیت در توسعه پایدار
هدف شانزدهم با تمرکز بر تقویت حاکمیت قانون، کاهش خشونت، تقویت نهاد‌های شفاف و دموکراتیک به دنبال ایجاد جوامع پایدار و مبتنی بر عدالت است. این هدف همچنین به حمایت از حقوق بشر، پایان دادن به تبعیض و تقویت مشارکت مردمی در تصمیم‌گیری‌های سیاسی و اجتماعی توجه دارد. ایجاد نهاد‌های قدرتمند، مستقل و پاسخگو که به حقوق همه مردم احترام بگذارند، یکی از اهداف کلیدی این بخش است.
توسعه پایدار در شانزدهمین هدف خود بر ترویج صلح و عدالت در جامعه و همچنین تقویت نهاد‌های حاکمیتی مؤثر و پاسخگو تأکید دارد. صلح و عدالت جهانی همواره یکی از دغدغه‌های این طرح بوده است. جنگ‌ها، ناآرامی‌های اجتماعی و فساد اقتصادی موانع بزرگی بر سر راه پیشرفت برابر هستند و تهدید جدی برای صلح جهانی محسوب می‌شوند.
این اهداف، سنگ بنای توسعه پایدار جهانی را تشکیل می‌دهند و موفقیت در آنها بستگی به تعهدات جدی و همکاری‌های بین‌المللی دارد.
توسعه پایدار با کدام چالش‌‌ها و موانع جهانی روبروست؟
در بخش توضیح اهداف شانزده‌گانه، به مشکلات و معضلات رسیدن به توسعه پایدار در بخش‌های مختلف اشاره کردیم. اما مهمترین چالش‌های پیش رو این طرح در جهان کنونی ما کدامند؟ جهان برای رسیدن به توسعه همگانی با چه موانعی روبروست؟
افزایش جمعیت و مصرف منابع:
کنترل جمعیت، سال‌هاست یکی از بزرگترین مشکلات رسیدن به توسعه پایدار در جهان بوده است. جمعیت جهان به سرعت در حال افزایش است و برداشت منابع طبیعی، به ویژه آب، به شکل بی‌رویه‌ای افزایش یافته است.
فقر:
میلیون‌ها نفر در فقر مطلق و عدم دسترسی به مواد غذایی، بهداشت، آموزش و درمان زندگی می‌کنند. همچنین در بسیاری از کشورها، فقر روستایی و نبود هرگونه زیرساخت رفاهی و اجتماعی به چالش‌های اصلی بدل شدند.
تهی شدن منابع:
از بین رفتن جنگل‌ها و فرسایش خاک به دلیل فعالیت‌های انسانی، تهدیدی جدی برای منابع طبیعی به شمار می‌آید. از سوی دیگر منابع آبی و حیات گونه‌های جانوری نیز در خطر هستند.
آلودگی:
افزایش آلودگی آب، هوا و خاک در بسیاری از نقاط جهان، به یک بحران جدی تبدیل شده است. این معضل به خصوص در کلانشهرها مانند تهران، توکیو و پکن به اوج خود رسیده و یکی از عوامل اصلی مرگ و میر شهروندان است.
تغییرات اقلیمی:
افزایش گازهای گلخانه‌ای و تغییرات آب و هوایی، به ویژه در کشورهای در حال توسعه، چالش‌های جدی برای نسل آینده ایجاد کرده‌اند. گرم شدن زمین، کمبود آب آشامیدنی، خشکسالی و سیل‌های پی در پی هر ساله خسارات جبران ناپذیری برای ساکنان زمین دارند.
بیماری‌های واگیردار:
شیوع بیماری‌هایی مانند ایدز و مالاریا در کشورهای کم‌درآمد، تهدیدی جدی برای سلامت عمومی و توسعه پایدار به شمار می‌رود. همچنین کمبود زیرساخت درمان و بهداشت نیز مدیریت این بیماری‌ها را نیز دشوارتر کرده است.
کمبود آگاهی و ظرفیت:
ایجاد بستری برای آموزش توسعه پایدار و ضرورت تحقق آن هنوز ممکن نشده است. عدم آگاهی جوامع و بی توجهی مسئولین نیز دستیابی به توسعه برابر و همگانی را دشوار کرده است. برای بسیاری از جوامع و دولت‌ها هنوز دستیابی به اهداف این طرح دور از تصور است.
توسعه پایدار چه فرصت‌هایی در ایران پدید آورده است؟
علیرغم تمامی موانع و مشکلات، توسعه پایدار فرصت‌های بسیاری در اختیار جوامع قرار داده است. ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و بسیاری از شرکت‌های خصوصی و دولتی در تلاش برای استفاده بهینه از فرصت‌ها این طرح هستند.
گروه صنعتی فیبو یکی از شرکت‌هایی است که با بهره‌گیری از نوآوری و خلاقیت، موفق به راه‌اندازی تولید و سرمایه‌گذاری پایدار در ایران شده است. گروه صنعتی فیبو تلاش می‌کند با تولید مصالح سبز به تحقق توسعه پایدار و حفظ محیط زیست در ایران کمک کند.
گروه فیبو که کار خود را از سال 2017 شروع کرده، تولید کننده مصالح ساختمانی خشک و سبز برای سازه‌های ساختمانی مختلف است و یکی از اهداف اصلی آنها توزیع و گسترش ساخت و ساز سبز و پایدار در ایران است.
این گروه علاوه بر ارائه خدمات ساخت و سبز به ایران، تجربیات موفقی نیز با کشورهای حاشیه خلیج فارس از جمله امارات متحده عربی، عمان و عربستان داشته است. فیبو که اولین مرکز تحقیقاتی خود را در عمان راه‌اندازی کرد، امروزه سهم بزرگی از توزیع و تولید مصالح سبز و پایدار ساختمانی در ایران دارد.
فیبو تلاش دارد تا با حفظ محیط زیست، فرصت‌های اقتصادی و تجاری پایداری برای بازار ایران فراهم کند. این گروه سعی دارد تا علاوه بر توجه به مصالح سبز، اهداف دیگر توسعه پایدار مانند فرصت کار برابر و توزیع عادلانه را نیز محقق کند.
ترویج مصالح ساختمانی سبز و فناوری‌های جدید در صنعت ساخت و ساز می‌تواند ایران به صنعت و اقتصاد پایدار نزدیک‌تر کند. مصالح ساختمانی و روند تولید سازهها همواره بخشی از ایجاد آلودگی و تولید پسماند‌های خطرناک برای محیط زیست بودند.
همچنین روند تولید مصالح ساختمانی و استخراج از معادن، علاوه بر شرایط کاری نابرابر و نامساعد، سبب تخریب و آسیب به منابع طبیعی نیز می‌شوند و تهدید بزرگی برای توسعه پایدار هستند. ساخت و ساز پایدار و تولید مصالح سبز می‌تواند قدم بزرگی برای رفع این مشکلات باشد.
امروزه ساخت و ساز سبز رونق چشمگیری در جهان دارد و بسیاری از پروژه‌های معماری بزرگ بر اساس شاخص‌های توسعه پایدار ساخته می‌شوند. برای مثال برج رابین در سنگاپور Robinson Tower یکی از مثال‌های موفق و شناخته‌شده معماری پایدار و سازه سبز است. گروه فیبو تلاش دارد تا با تولید مصالح ساختمانی سبز شرایط ساخت سازهها و معماری‌های مشابه را در ایران فراهم کند.
سخن آخر؛ توسعه پایدار برای ساخت آیندهای سبز
در این مقاله به مفهوم توسعه پایدار، اهمیت آن و اهدافش پرداختیم. همچنین 16 هدف اصلی توسعه پایدار و مشکلات و موانع دستیابی به آنها را نیز بررسی کردیم. سپس با برشمردن چالش‌های کنونی این طرح، فرصت‌های این طرح به خصوص در ایران نیز برشمردیم.
